ویروس HPV چیست و نحوه انتقال

ویروس HPV چیست؟

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از رایج‌ترین ویروس‌های مقاربتی در جهان است. این ویروس (از خانواده ویروس‌های DNA) از طریق تماس نزدیک پوست یا مخاط ناحیه تناسلی منتقل می‌شود و تقریباً همه افراد فعال جنسی در طول زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند. بیش از ۲۰۰ نوع مختلف HPV شناخته شده است.

برای نمونه، در ایالات متحده بیش از ۸۰ میلیون نفر مبتلا به HPV هستند و سالانه حدود ۱۴ میلیون مورد جدید ابتلا گزارش می‌شود. در بیشتر موارد، سیستم ایمنی بدن ظرف یک یا دو سال عفونت را از بین می‌برد.

برخی انواع HPV فقط پوست بدن را درگیر می‌کنند و باعث زگیل‌های معمولی در دست یا پا می‌شوند که کم‌خطر هستند. اما حدود ۴۰ نوع HPV ناحیه تناسلی و مقعد را هدف قرار می‌دهند. این انواع تناسلی به دو گروه «کم‌خطر» و «پرخطر» تقسیم می‌شوند.

انواع کم‌خطر (مثلاً تیپ‌های ۶ و ۱۱) معمولاً باعث زگیل‌های خوش‌خیم تناسلی می‌شوند و به ندرت با سرطان مرتبط هستند. انواع پرخطر (مانند تیپ‌های ۱۶، ۱۸ و برخی تیپ‌های دیگر) معمولاً بدون علامت‌اند اما خطر طولانی‌مدت سرطان دارند.

در واقع تقریباً تمام موارد سرطان دهانه رحم به عفونت طولانی‌مدت با انواع پرخطر HPV مربوط است. علاوه بر آن، این ویروس در برخی سرطان‌های آلت تناسلی مرد، واژن، مقعد و تعداد محدودی از سرطان‌های سر و گردن (مانند حلق) نیز نقش دارد.

آمارهای جهانی نشان می‌دهند سالانه حدود ۶۲۰ هزار مورد سرطان جدید در زنان و ۷۰ هزار مورد در مردان به HPV نسبت داده می‌شود.

از نکات امیدوارکننده این است که واکسن HPV تحولی بزرگ در پیشگیری از پیامدهای عفونت این ویروس ایجاد کرده است. واکسن‌های نسل جدید (به ویژه نوع ۹ ظرفیتی) قادرند تا حدود ۷۰–۹۰٪ از انواع پرخطر HPV را پوشش دهند و میزان ابتلای به زگیل‌های تناسلی و سرطان دهانه رحم را به طرز چشمگیری کاهش دهند.

این واکسن‌ها حاوی ویروس زنده نیستند و به همین دلیل نمی‌توانند منجر به ابتلا یا سرطان شوند؛ بلکه با کمک به سیستم ایمنی، از تشکیل عفونت‌های جدید جلوگیری می‌کنند. به همین دلیل توصیه می‌شود کودکان و نوجوانان (معمولاً ۹ تا ۱۴ سال) قبل از شروع فعالیت جنسی واکسن HPV را دریافت کنند.

راه‌های اثبات‌شده انتقال HPV

راه‌های اصلی انتقال ویروس HPV عبارتند از:

• رابطه جنسی واژنی و مقعدی: شایع‌ترین راه انتقال، داشتن رابطه جنسی واژنی یا مقعدی با فرد مبتلا است. در این حالت، تماس مستقیم پوست یا غشای مخاطی ناحیه تناسلی و مقعد موجب انتقال ویروس می‌شود.
• رابطه جنسی دهانی: تماس بین دهان و اندام تناسلی آلوده (رابطه دهانی) نیز می‌تواند HPV را منتقل کند و باعث عفونت در ناحیه دهان یا گلو شود.
• تماس نزدیک پوست به پوست (بدون دخول): حتی بدون دخول جنسی، تماس مستقیم پوست ناحیه تناسلی یا تماس اندام تناسلی با پوست ناحیه تناسلی یا مقعد فرد دیگر می‌تواند HPV را منتقل نماید.
• انتقال از طریق بزاق: بوسیدن معمولاً HPV را منتقل نمی‌کند، اما اگر زگیل فعال در ناحیه دهان یا لب وجود داشته باشد و تماس دهانی برقرار شود، به ندرت ممکن است ویروس منتقل شود.
• وسایل جنسی مشترک: در صورتی که وسیله‌ای جنسی (مانند ویبراتور یا سایر اسباب‌بازی‌های جنسی) بین چند نفر مشترک و بدون ضدعفونی مناسب استفاده شود، احتمال انتقال HPV وجود دارد.
• انتقال حین زایمان: در موارد نادر، مادر مبتلا می‌تواند حین زایمان طبیعی HPV را به نوزاد منتقل کند. این نوع انتقال در کمتر از ۱ درصد زایمان‌ها رخ می‌دهد.

تحقیقات نشان داده‌اند HPV از طریق تماس با اشیاء یا محیط (مانند استفاده از توالت عمومی، استخر، ظروف آشپزخانه، حوله مشترک و غیره) منتقل نمی‌شود. این ویروس برخلاف بسیاری از بیماری‌های واگیردار از طریق خون، هوا یا عرق منتقل نمی‌شود.

نتیجه این است که تماس مستقیم پوست یا مخاط آلوده، خصوصاً در خلال روابط جنسی، تنها مسیر اثبات‌شده انتقال HPV محسوب می‌شود.